คัดเค้า

ชื่อสามัญ : Siamese Randia

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Randia siamensis Craib.

วงศ์ : RUBIACEAE

ชื่ออื่น : จีเก๊า จีเค้า โยทะกา หนามลิดเค้า (เชียงใหม่), จีเค๊า พญาเท้าเอว (กาญจนบุรี), คัดเค้าหนาม (ชัยภูมิ), คัดเค้าเครือ (นครราชสีมา), เค็ดเค้า, คัดเค้า คันเค่า (ภาคเหนือ, ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ), คัดเค้า คัดค้าว (ภาคกลาง), เขี้ยวกระจับ (ภาคใต้, ภาคตะวันตกเฉียงใต้), จี้เค้า, หนามเล็บแมว

ถิ่นกำเนิด : คัดเค้าเป็นพรรณไม้ที่มีถิ่นกำเนิดในประเทศไทยและแถบเอเชียตะวันออกเฉียงใต้

ลักษณะทั่วไป :

ต้น คัดเค้าเป็นพันธุ์ไม้พุ่มกึ่งเลื้อย มีความสูงประมาณ 3-6 เมตร มีลำต้นเป็นเถาที่มีเนื้อเหนียวแข็ง เปลือกลำต้นเรียบและเป็นสีน้ำตาล ลักษณะของลำต้นคดและยาว มักขึ้นพาดพันเลื้อยไปตามต้นไม้และกิ่งไม้อื่น หรือรั้วหลักที่อยู่ใกล้ๆ ตามกิ่งก้านและข้อลำต้นมีหนามแหลมโค้งงองุ้มลักษณะคล้ายกับเขาควายข้อละหนึ่งคู่

ใบ ใบเป็นใบเดี่ยวออกตรงข้ามกัน ลักษณะของใบเป็นรูปรี เรียวยาวคล้ายกับใบมะม่วง ปลายใบแหลม โคนใบสอบ ขอบใบเรียบ ใบมีสีเขียวสดเป็นมัน ใบค่อนข้างแข็งและหนา มีหูใบขนาดเล็กลักษณะเป็นรูปสามเหลี่ยมอยู่ระหว่างก้านใบ ใบมีขนาดกว้างประมาณ 4-5 เซนติเมตร ยาวประมาณ 6-12 เซนติเมตร

ดอก ออกดอกเป็นช่อกระจุกตามซอกใบใกล้ปลายกิ่ง แต่ละช่อมีดอกประมาณ 10-25 ดอก กระจุกอยู่บนก้านเดียวกัน ดอกมีขนาดเล็กสีขาว ลักษณะคล้ายดอกส้ม มีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 1.5-2 เซนติเมตร มีกลีบดอก 5 กลีบ เมื่อดอกบานเต็มที่กลีบดอกจะบิด ที่โคนกลีบดอกเชื่อมติดกันเป็นหลอดสั้น แต่ละดอกมีเกสรเพศผู้ 5 ก้านยื่นยาวพ้นกลีบดอก เกสรเพศเมียเป็นรูปกระสวยสีขาวอยู่ระหว่างกลีบดอก 6 แถบ กลีบเลี้ยงดอกเป็นสีขาวอมสีเขียว โคนเชื่อมติดกันเป็นหลอด ปลายแยกเป็นแฉกแหลม ดอกจะบานพร้อมกันทั้งช่อ ดอกที่เริ่มบานจะเป็นสีขาวนวลแล้วจะเปลี่ยนเป็นสีเหลืองนวลในวันต่อมา ดอกจะส่งกลิ่นหอมแรงมากในช่วงเย็นถึงช่วงกลางคืน

ผลและเมล็ด ผลของคัดเค้าออกเป็นพวง ลักษณะของผลเป็นรูปทรงกลมหรือกลมรี ปลายผลแหลม ขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางของผลประมาณ 1-1.5 เซนติเมตร ผิวของผลเรียบเป็นมัน มีสีเขียวเข้ม เมื่อสุกจะเปลี่ยนเป็นสีดำ ภายในผลมีเมล็ดขนาดเล็กอัดแน่นกันเป็นจำนวนมาก เมล็ดขนาดเท่าหัวไม้ขีดไฟ โดยจะติดผลในช่วงเดือนเมษายน

ฤดูออกดอก : คัดเค้าเป็นไม้ที่ให้ดอกตลอดปี และจะให้ดอกดกมากในช่วงฤดูฝน

การขยายพันธุ์ : คัดเค้าขยายพันธุ์ด้วยวิธีการเพาะเมล็ด การปักชำ และการตอนกิ่ง แต่จะนิยมขยายพันธุ์โดยการเพาะเมล็ด เพราะงอกได้ง่าย และต้นกล้าที่ได้จากการการเพาะเมล็ดจะมีความแข็งแรงและเจริญเติบโตได้เร็ว

การปลูก :

การปลูกคัดเค้าโดยการนำต้นกล้าที่ได้จากการเพาะเมล็ด หรือต้นจากการปักชำ หรือการตอนกิ่งมาปลูกลงดิน โดยให้ขุดหลุมกว้างลึกประมาณ 30 เซนติเมตร รองก้นหลุมด้วยปุ๋ยหมักหรือปุ๋ยคอก แล้ววางต้นกล้าลงหลุมปลูก เติมดินแล้วกลบดินปากหลุมให้แน่น รดน้ำพอชุ่ม ประมาณ 1 สัปดาห์ ต้นกล้าก็จะอยู่ตัว

การดูแลรักษา :

แสง คัดเค้าเป็นไม้ที่มีความต้องการแสงมากพอสมควร จึงควรปลูกคัดเค้าในบริเวณที่มีแสงแดดส่องได้อย่างทั่วถึง

ดิน ดินที่ปลูกคัดเค้าควรเป็นดินร่วนที่มีการระบายน้ำได้ดี ไม่ขังแฉะ มีความอุดมสมบูรณ์ มีส่วนผสมของปุ๋ยธรรมชาติ เช่น ปุ๋ยหมัก

น้ำ คัดเค้าต้องการน้ำไม่มากนักในการเจริญเติบโต ควรให้น้ำปานกลาง วันละ 2 ครั้ง เช้าและเย็น การรดน้ำแด่ละครั้งควรรดให้ชุ่ม แต่ต้องไม่แฉะเพราะจะทำให้รากเน่าได้

ปุ๋ย ให้ใช้ปุ๋ยหมักหรือปุ๋ยคอกผสมดินปลูกใส่บริเวณโคนต้น หากใบมีอาการซีดเหลืองก็ให้รดด้วยยูเรียสัปดาห์ละครั้ง ติดต่อกัน 4 สัปดาห์ก็พอ

โรคและแมลง มักจะไม่พบโรคและแมลงรบกวน